Występuje między innymi trudność w realizowaniu zadań sekwencyjnych oraz przetwarzaniem bodźców. Brak harmonii w rozwoju ruchowym, problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową, trudności w utrzymaniu równowagi i nadmierna męczliwość to tylko niektóre trudności, z którymi mierzyć się musi na co dzień dziecko dotknięte dyspraksją. Jednocześnie są to przeważnie dzieci z wysokim ilorazem inteligencji. Mimo to przetwarzanie przez mózg nowych informacji zajmuje im więcej czasu niż rówieśnikom. Jeśli podejrzewasz u swojego dziecka dyspraksję lub niepokoi Cię, że z trudem wykonuje pewne czynności, skonsultuj się z psychologiem i fizjoterapeutą.
Dyspraksja i jej powszechność wśród dzieci
Niestety, bogate doświadczenie Centrum Terapii Kids Medic i wnikliwa obserwacja pacjentów wskazują na to, że przypadków dyspraksji jest coraz więcej. Do kluczowych przyczyn należą nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych (np. tabletów, telefonów komórkowych), niedostateczna aktywność ruchowa oraz wyręczanie dzieci przez opiekunów w szeregu codziennych czynności, które powinny wykonywać samodzielnie. Warto unikać tych błędów, mając na uwadze jak poważne konsekwencje mogą za sobą nieść.
Czy dziecko może wyrosnąć z dyspraksji?
Nie jest to możliwe. Z dyspraksji się nie wyrasta, jest to "dar" na całe życie i nie mija sam z siebie z wiekiem. Można jednak ją oswoić i nabyć umiejętności skutecznego radzenia sobie z trudnościami. Dzięki dobrze zaplanowanym oraz regularnie wykonywanym ćwiczeniom można przeciwdziałać dalszemu rozwojowi zaburzeń oraz znacząco poprawić jakość życia dzieci z dyspraksją. Plan terapii w tym przypadku powinien zakładać proces holistyczny, długofalowy oraz zawsze być indywidualnie opracowany dla konkretnego dziecka. W Kids Medic mamy duże doświadczenie w pracy z dziećmi, które zmagają się z tym zaburzeniem.
Diagnoza dyspraksji: nie zawsze jest oczywista
Rozpoznanie dyspraksji najczęściej nie jest proste i nierzadko ma miejsce z dużym opóźnieniem, co działa na niekorzyść dziecka i jego rozwoju. Dlaczego się tak dzieje? Przede wszystkim przez różnorodność objawów. Dyspraksja może mieć bardzo zróżnicowany obraz kliniczny, a u każdego dziecka może wyglądać inaczej. Czasami występuje jako zaburzenie izolowane, a w innych przypadkach współistnieje z chorobami neurologicznymi lub innymi nieprawidłowościami rozwojowymi.
Może przebiegać z bardzo nasilonymi objawami i w istotny sposób utrudniać dziecku wykonywanie niektórych czynności albo ujawniać się tylko w niektórych obszarach funkcjonowania dziecka. Czasem występuje wybiórczo i dotyczy tylko motoryki dużej, małej lub motoryki aparatu artykulacyjnego. Może jednak dotyczyć wszystkich wymienionych zakresów jednocześnie.
Fizjoterapeuci i psychologowie bardzo często spotykają się z sytuacją, kiedy rodzice zgłaszają, że od dłuższego czasu wydaje im się, że z dzieckiem „coś jest nie tak”, ale nie potrafili określić, jaka jest konkretna przyczyna. Zdarza się tez niestety, że lekarze zbywają szukających wsparcia opiekunów, sugerując że dziecko ma przejściowe problemy rozwojowe, które prawdopodobnie same miną z czasem. Czujność rodziców zostaje w ten sposób uśpiona, a problem wraca ze zdwojoną siłą na kolejnych etapach życia dziecka: zazwyczaj kiedy idzie do przedszkola lub szkoły.
Kto stawia diagnozę dyspraksji?
Najczęściej diagnoza stawiana jest przez neurologa dziecięcego z uwzględnieniem opinii w zakresie integracji sensorycznej wydanej przez doświadczonego terapeutę. Często takie rozpoznanie poprzedzone jest też konsultacją z innym specjalistą w zależności od tego w jakim obszarze występują największe odstępstwa od normy. Konieczna może być konsultacja z fizjoterapeutą, neurologopedą, pedagogiem specjalnym, okulistą, optometrystą, laryngologiem, psychologiem, psychiatrą lub pediatrą.
W naszym Centrum Terapii i Diagnozy w Kids Medic bardzo często diagnoza jest stawiana przez cały zespół diagnostyczny w ścisłej współpracy kilku doświadczonych specjalistów. W procesie diagnozy ważne jest uważne wysłuchanie rodziców lub opiekunów, którzy są cennym źródłem informacji na temat różnych aspektów codziennego funkcjonowania dziecka. Pomocne mogą być również opinie przekazane przez nauczycieli przedszkolnych bądź szkolnych.
Jak wygląda terapia dziecka z dyspraksją?
Terapia prowadzona jest zazwyczaj wielopłaszczyznowo i uwarunkowana jest przede wszystkim wynikami diagnozy. Jeżeli dyspraksja jest jedynym zaburzeniem u dziecka i nie współistnieje z innymi dysfunkcjami, prognozowany czas terapii jest krótszy niż w przypadku terapii kilku zaburzeń neurorozwojowych. Często już po miesiącu dobrze dobranej, regularnej i kompleksowej terapii rodzice i dziecko mogą cieszyć się z pierwszych sukcesów terapeutycznych, które przekładają się na poprawę jakości życia dziecka i całej rodziny.
W proces terapeutyczny poza terapeutą integracji sensorycznej może być zaangażowany także logopeda, psycholog, pedagog, fizjoterapeuta lub terapeuta przetwarzania słuchowego. Co najważniejsze: nie ma sukcesów terapeutycznych bez współpracy, zaangażowania i akceptacji ze strony rodziców i innych ważnych osób z otoczenia dziecka!
Co obejmuje leczenie dyspraksji?
W zakres kompleksowej terapii dyspraksji powinny wchodzić następujące elementy:
terapia integracji sensorycznej - z naciskiem na ćwiczenia równoważne, naprzemienność ruchu, koordynację oko-ręka, czucie głębokie, planowanie motoryczne, zabawy ze schematem ciała
zajęcia ogólnorozwojowe - mogą to być tańce, judo, pływanie
ćwiczenia fizjoterapeutyczne wzmacniające stabilizację tułowia - w przypadku obniżonego napięcia mięśniowego
ćwiczenia małej motoryki (terapia ręki)
terapia logopedyczna - w przypadku zaburzeń mowy
W razie potrzeby prowadzi się też terapię ortoptyczną i ćwiczenia wzrokowe. Warto również pamiętać, że co do zasady warto wybierać takie zajęcia ogólnorozwojowe, które sprawiają dziecku radość i wpisują się w jego zainteresowania. To zachęci je do aktywności i przyniesie większe zaangażowanie, a co za tym idzie korzyści terapeutyczne.
Rola pracy z psychologiem
Dziecko zmagające się z dyspraksją powinno również brać regularnie udział w spotkaniach z psychologiem w ramach terapii indywidualnej lub Treningu Umiejętności Społecznych, który odbywa się w formie grupowej. Celem terapii psychologicznej jest przede wszystkim kształtowanie poczucia własnej wartości, umiejętność nawiązywania relacji z innymi dziećmi, wiara we własne siły, niwelowanie strachu przed podejmowaniem nowych wyzwań oraz akceptacja ewentualnych niepowodzeń. Wsparcie można uzyskać u jednego z naszych doświadczonych psychologów dziecięcych.
Objawy dyspraksji na rożnych etapach rozwoju
We wszystkich grupach wiekowych w przypadku dyspraksji występuje problem ze skupieniem uwagi i z koncentracją. U niemowlaka objawi się tym, że każda zabawka zainteresuje go tylko na moment i szybko zostanie odrzucona. U dzieci przedszkolnych problemem będzie skupienie się na danej czynności (np. rysowaniu lub układaniu klocków) przez dłuższą chwilę. W przypadku dzieci w wieku szkolnym kłopoty z koncentracją szczególnie widoczne będą podczas nauki.
Drugim problemem charakterystycznym dla dzieci z dyspraksją na każdym etapie wiekowym są trudności w zdobywaniu nowych kompetencji oraz niechęć do podejmowania prób uczenia się nowych umiejętności. Widoczne jest również unikanie aktywności, które wymagają rywalizacji.
Na poszczególnych etapach rozwoju warto zwrócić baczną uwagę przede wszystkim na:
u niemowląt:
- późne osiąganie tzw. kamieni milowych, czyli ważnych umiejętności typowych dla danego wieku
- brak różnorodności w rozwoju nowych umiejętności (np. dziecko potrafi przemieszczać się, ale tylko w jeden sposób na pupie, a nie potrafi pełzać ani czworakować)
u dzieci w wieku przedszkolnym:
- kłopoty z kopaniem lub chwytaniem piłki
- trudności z wejściem na drabinkę
- przewracanie się, potykanie o własne nogi
- trudności z czynnościami samoobsługowymi (np. ubieraniem się, myciem zębów)
- nieumiejętność nauczenia się jazdy na rowerze
- problemy artykulacyjno-fonacyjne (dyspraksja werbalna, dyspraksja mowy, bardzo ciche mówienie)
- problem z zapamiętywaniem imion
- problem z właściwym postrzeganiem odległości i czasu
- trudności w odtwarzaniu i imitowaniu ruchów
- zaburzenia w schemacie ciała
u dzieci w wieku szkolnym:
- brak umiejętności wycinania nożyczkami
- kłopoty z nauką czytania i pisania
- nieumiejętność zawiązania sznurówek, zapięcia guzików
- zaburzona obustronna koordynacja
- upośledzona precyzja ruchów rąk
- trudności w orientacji orientacja czasowo – przestrzennej
Wpływ dyspraksji na życie społeczno- emocjonalne dziecka
Na pozór łatwe czynności dnia codziennego, zadania ruchowe, zabawy sportowe, które większość dzieci wykonuje bez większego wysiłku, dla dziecka z dyspraksją mogą stanowić wyzwanie przekraczające możliwości. Obserwacja, że rówieśnikom wszystko przychodzi łatwiej i że są mnie zmęczeni, jest dla dziecka bardzo trudnym emocjonalnie doświadczeniem. Wywołuje poczucie frustracji, niepewności, brak wiary w swoje siły, złość na samego siebie, a w kolejnych etapach wycofanie z życia społecznego. Dzieci stają się drażliwe, mogą być agresywne lub apatyczne. Przy braku zrozumienia ze strony innych dzieci lub co gorsze rodziców, dyspraksja może prowadzić do kształtowania się w dziecku lęków a nawet depresji.
Wczesne wsparcie dla dzieci z trudnościami rozwojowymi
Możemy tylko spróbować wyobrazić sobie, jak duże zagubienie oraz stres w przedszkolnej lub szkolnej rzeczywistości odczuwa dziecko, które ma problem z panowaniem nad własnym ciałem.
Odpowiedni rozwój motoryki dużej i małej na etapie przedszkolnym, warunkuje powodzenie dziecka w okresie szkolnym. Zajęcia ruchowe, plastyczne, techniczne, czytanie, pisanie i liczenie nie będzie możliwe, jeśli dziecko w poprzednich etapach swojego rozwoju nie nauczyło się czucia swojego ciała w przestrzeni oraz planowania ruchu.
Jeśli macie podejrzenia, że Wasze dziecko może rozwijać się nieharmonijnie, z opóźnieniem, że pomimo chęci czynności dnia codziennego sprawiają mu dużo trudności – zgłoście się do specjalisty. Im wcześniej zdiagnozowany zostanie problem tym szybciej wdrożycie plan terapeutyczny i zobaczycie efekty pracy i uśmiech oraz dumę na twarzy dziecka.